Αττικό Ημερολόγιο

Μέτωνας

Το Αττικό Ημερολόγιο, πήρε την τελική του μορφή το 430 π.Χ. από τον Μέτωνα, γεωμέτρη, αρχιτέκτονα κι αστρονόμο, ο οποίος όρισε τους πλήρεις και κοίλους μήνες, καθώς και τα έτη στα οποία θα προστίθετο ο μήνας Ποσειδεών. Αργότερα, το ημερολόγιο του Μέτωνα διορθώθηκε από τον Κάλιππο και τον Ίππαρχο.

 Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν δώδεκα μήνες, όπως έχουμε και εμείς σήμερα, ενώ η χρονολόγηση των ετών γινόταν με βάση τις Ολυμπιάδες.

  

   Η αρχή του έτους, ήταν μεταξύ της αλλαγής των εποχών Χειμώνα - Άνοιξης, εκτός από το Αττικό Ημερολόγιο, στο οποίο το έτος άρχιζε μετά το Θερινό Ηλιοστάσιο.

  Ο Ιανουάριος αντιστοιχεί, κατά το πρώτο ήμισυ με τον Ποσειδεώνα και κατά το έτερο με τον Γαμηλιώνα του αρχαίου ελληνικού αττικού ημερολογίου.

  Κάθε μήνας ήταν αφιερωμένος, σε έναν ή δύο από τους δώδεκα Ολύμπιους Θεούς. Ο πλέον τιμημένος θεός ήταν ο Απόλλωνας (πέντε από τους δώδεκα μήνες αφιερωμένοι σε αυτόν) κι ακολουθούσε η αδελφή του Άρτεμις (με τρεις μήνες - επτά και οι δύο μαζί). Ο Δίας είχε δύο μήνες, τον ένα μαζί με την Ήρα, ενώ από έναν είχαν οι: Ποσειδών. Διόνυσος κι Αθήνα. Ο Ποσειδών δεν εμφανιζόταν κάθε χρόνο, αλλά κάθε δυο τρία χρόνια.

 

Οι δώδεκα μήνες και οι αντιστοιχίες τους με τους σημερινούς, καθώς και ο θεός στον οποίο είναι αφιερωμένοι αναφέρονται παρακάτω:

Εκατομβαιών	(30 ημέρες)	23 Ιουνίου - 23 Ιουλίου	Απόλλων
Μεταγειτνιών	(29 ημέρες)	24 Ιουλίου - 22 Αυγούστου	Απόλλων
Βοηδρομιών	(30 ημέρες)	23 Αυγούστου - 22 Σεπτεμβρίου	Απόλλων
Πυανεψιών	(29 ημέρες)	23 Σεπτεμβρίου - 22 Οκτωβρίου	Απόλλων
Μαιμακτηριών	(30 ημέρες)	23 Οκτωβρίου - 22 Νοεμβρίου	Δίας
Ποσειδεών	(29 ημέρες)	23 Νοεμβρίου - 22 Δεκεμβρίου	Ποσειδών
Γαμηλιών	(30 ημέρες)	23 Δεκεμβρίου - 22 Ιανουαρίου	Δίας και Ήρα
Ανθεστηριών	(29 ημέρες)	23 Ιανουαρίου - 20 Φεβρουαρίου	Διόνυσος
Ελαφηβολιών	(30 ημέρες)	21 Φεβρουαρίου - 23 Μαρτίου	Άρτεμις
Μουνιχιών	(29 ημέρες)	24 Μαρτίου - 22 Απριλίου	Άρτεμις
Θαργηλιών	(30 ημέρες)	23 Απριλίου - 23 Μαΐου	Άρτεμις και Απόλλων
Σκιροφοριών	(29 ημέρες)	24 Μαΐου - 22 Ιουνίου	Αθηνά

Κάθε μήνας είχε είτε 30 ημέρες (πλήρης μήνας) είτε 29 ημέρες (κοίλος μήνας) και χωριζόταν σε τρία δεκαήμερα:

• την πρώτη δεκάδα «ισταμένου» ή «αρχομένου»,
• την δεύτερη δεκάδα «μηνός μεσούντος», και
• την τρίτη δεκάδα «φθίνονος» ή «απιόνος μηνός»

  Η πρώτη ημέρα κάθε μήνα, ονομαζόταν «νουμηνία»και ήταν αφιερωμένη στον Απόλλωνα. Συμπίπτει με την πρώτη όψη της Νέας Ημισελήνου, την πρώτη εμφάνισή της δηλαδή στον ουρανό, όπως ρητά αναφέρει ο Ησίοδος. Κάθε 2-3 χρόνια προσθέτονταν ένας εμβόλιμος μήνας, ο Ποσειδεών, ώστε η πρώτη ημέρα κάθε μήνα να συμπίπτει, κατά το δυνατόν, με τη Νέα Σελήνη. Τις υπόλοιπες ημέρες τις ονόμαζαν ως εξής:

• Τις δέκα ημέρες, της πρώτης δεκάδας, τις ονόμαζαν 1η, 2η, 3η, κλπ. ισταμένου ή αρχομένου.
• Τις επόμενες δέκα ημέρες, τις ονόμαζαν 1η, 2η, 3η, κλπ. μεσούντος ή επί δεκάδι.
• την δέκατη μέρα, της δεύτερης δεκάδας, την ονόμαζαν «εικάδα», δηλαδή εικοστή του μηνός.
• Τις τελευταίες δέκα, ή εννέα ημέρες του μήνα, τις ονόμαζαν 1η, 2η, 3η, κλπ. επί εικάδη. Επίσης τις μέρες, της τρίτης δεκάδας, τις μετρούσαν και αντίθετα, δηλαδή την 21η του μηνός την έλεγαν και δεκάτη ή ενάτη φθίνοντος ή απιόντος, κλπ. ανάλογα αν ο μήνας ήτα πλήρης (30 ημέρες) ή κοίλος (28 ημέρες).
• Την τελευταία μέρα του μήνα, την έλεγαν «ένη» ή «νέα», δηλαδή παλαιά ή νέα, επειδή ήταν το όριο του παλαιού με τον νέο μήνα.

  Οι Αθηναίοι, διαιρούσαν επίσης τα έτη τους με βάση τον αριθμό των φυλών που είχαν πάρει τα ονόματα τους από μυθικούς ήρωες. Οι 12 φυλές αντιστοιχούσαν σε 12 μήνες. Όμως, επειδή ο αριθμός των φυλών αυξομειωνόταν, δημιουργούνταν συχνά πρόβλημα. Δηλαδή, διατηρούσαν παράλληλα διαφορετικά ημερολόγια, για θρησκευτική, γεωργική κλπ χρήση. Πολλές φορές από τους Αθηναίους συγκρινόταν το σεληνιακό ημερολόγιο με το ημερολόγιο του άρχοντος και μπορεί να υπήρχε διαφορά ακόμη και 20 ημερών.